Pałac Habsburgów

Większą część dóbr żywieckich Habsburgowie wykupili do roku 1838. Dalsze wykupna trwały. Do czasu wybudowania pa­łacu w roku 1896 Habsburgowie przebywali w Żywcu okazjonal­nie. Po wybudowaniu pałacu Karol Stefan (1860 - 1933) osiadł w Żywcu na stałe. Budowa trwała 2 lata. Stylem nawiązuje do neorenesansu. Pałac przebudowany, odnowiony i rozbudowany był w latach 1906 - 1910 według projektów architektów Tade­usza Stryjeńskiego i Franciszka Mączyńskiego z Krakowa. T. Stryjeński zajmował się również projektowaniem wnętrz. Ko­minki sprowadzano z Włoch, urządzenia łazienek z Anglii, me-

ble z krajów austriackich. Ściany pałacu zdobiły obrazy Wojcie­cha Kossaka, Axentowicza i Fałata. Liczne były okazy dawnej broni oraz trofeów myśliwskich z lasów żywieckich. Pobyt króla Jana Kazimierza na zamku Żywieckim i jego siostry Krystyny, królowej hiszpańskiej upamiętnił wmurowaniem tablic pamiątko­wych na murach pałacu i starego zamku. Karol Stefan spoloni­zował siebie i swoją rodzinę. Córkę Renatę wydał za księcia Hieronima Radziwiłła, a Mechtyldę za Olgierda Czartoryskiego. Sam przyjął obywatelstwo polskie i przyjaźnił się z arystokracją polską. Po jego śmierci w 1933 roku dobra żywieckie odziedzi­czył syn Karol Olbracht.

Do 1918 roku Karol Stefan pełnił godność prezesa Akade­mii Umiejętności w Krakowie. Po odzyskaniu niepodległości po­czynił szereg darowizn na rzecz państwa polskiego. W podaro­wanym państwu polskiemu majątku w Lipowej powstał Instytut Hodowlany działający dziś pod patronatem PAN, na obszarze 10 tysięcy hektarów lasu babiogórskiego funkcjonuje dziś Ba­biogórski Park Narodowy, a w podarowanym pałacyku w Rajczy było do niedawna sanatorium, a obecnie mieści się tam dom po­mocy społecznej. Ostatni z Habsburgów Karol Olbracht był ofi­cerem wojska polskiego, a po zajęciu kraju przez Niemców w 1939 roku odmówił jakiejkolwiek współpracy z nimi, za co był wraz z rodziną represjonowany.

Po upaństwowieniu dóbr arcyksiążęcych w 1945 roku pałac stał się siedzibą szkoły leśnej i drzewnej, a dawny park przy-zamkowy przekształcony został w zabytkowy park miejski. W tzw. okresie gierkowskim były plany modernizacji pałacu z przeznaczeniem na hotel.

25 stycznia 1992 roku Żywiec gościł w swych progach do-