Słowniczek wyrazów i zwrotów gwarowych

a junoa jenoa ino - a tylko,
baciar – łobuz w znaczeniu żartobliwym,
banować – żartować, tęsknić,
baraba – awanturnik, pijak,
beryjo – przekleństwo,
biedrzyniec – ziele,
Bielanie – ludzie z Bielska,
bierki – owce, które nie zostały kotne,
Beskid – nazwa góry lub pasma gór,
biyda – słota, zmartwienie, kłopot,
bocyć – pamiętać, złościć się,
bodajze cie kany – bodaj cię licho,
borowiec – część runa leśnego pokrytego borówką, czernicą,
bosorecka – bosa dziewczyna,
birzyć – hulać,
bywać – mieszkać, przesiadywać u kogoś,
carować – czarować, kokietować
casowanie – spędzanie czasu kawalerskiego lub panieńskiego,
cepce – cepy, narzędzie służące do ręcznych omłotów zboża,
cepiec – kobiece nakrycie głowy,
cera – córka,
chodnicek – leśna dróżka, ścieżka,
choina – gałęzie świerkowe lub jodłowe lub młody szpilkowy las,
chojby – choćby,
cicie – krowy,
cieplik – gruba chustka do odziewania,
cisawy – kasztanowaty,
Cyrla – grzbiet górski,
dawać na trzewicki – zwyczaj weselny składania pieniędzy do buta młodej pani,
debenecko – diabełek,
do porządku – skutecznie,
dorady – narady,
dotukać – głośno i dobitnie tłumaczyć,
drobny – szybki taniec,
dubowy – dęby,
duć – dmuchać,
dudać – grać na dudach,
dudka – dudziarz,
dudki – małe dudy,
dziedzina – wieś,
dziegciorz – smolarz,
dziegeć – czarna lub żółta smoła używana do leczenia chorób skórnych zwierząt i ludzi,
dzikta – płachta płócienna,
dziywka – panna na wydaniu,
ej na – wykrzyknik, używany przed poszczególnymi wierszami,
ejze siubi – zwrot wykrzykiwany w czasie tańca, a naśladujący róch nóg ocierających się w kierpcach o podłogę,
fałeśnik – fałszywy człowiek,
fidryga – wesoła dziewczyna,
gacie – spodnie góralskie,
gacopierz – nietoperz,
gajdany – ciężkie nogi lub kajdany,
gajdos – grający na gajdach,
gajdy – dudy, instrument muzyczny dęty, używany w dawnej polskiej kapeli ludowej mylnie zwany kobzą,
gajka – młody lasek,
galanka – dziewczyna posiadająca dużo sztuk czerwonego sukna,
gibki – zwinny, zgrabny,
gid – gad lub obrzydliwiec,
gnot – szeroki pień,
goj – kępka drzew lub jedno,
grapa – stromy stok z małą ilością drzew liściastych,
groń – grzbiet górski,
groniorze – drwale lub mieszkający na groniu z dala od wioski,
gunia – brązowe, grube wierzchnie okrycie z rękawami i barwnym wyszyciem inaczej zwane cuchą,
gwoździk – dziko rosnący kwiat w górach, goździk,
hajnik – gajowy,
hasa – młodzież, lubiący tańczyć, hasać, hulać,
hersko – dzielnie, zgrabnie,
hore – w górę, iść pod górę,
hroubek – mały grób,
hulajnik – u’owcorz,
hulanek – młody ułan,
hyr –sława rozgłos,
hyrkawecka – piszczałka,
chudobno – piękna; uboga,
icie – idźcie,
ik – ich,
iści, juści – oczywiście,
ize – iż, że,
jafernik – czarne jagody,
jałowica – nie cielna krowa,
jara – wiosna,
jaruga – trzęsawisko, b. Podmokły teren,
jarzębaty – pstry,
jatielinka – drobna roślina,
jaz – aże, aż,
ji – jej,
karafioł – ozdobny, fioletowo – niebieski kwiat o b. Silnym zapachu, sporządzano z niego herbatę,
kawalercy – parobcy, nieżonaci,
kawalerka – panna,
kendroz – ubogi gospodarz, przezwisko,
kigóz dziadów cakos – do licha z czekaniem,
kielesery – kirasjaerzy,
kiem – kiedym,
kiepić się – grymasić, namyślać się,
kierat – kłopot, trudność, kłótnia,
kieta – łańcuszek,
kiy – ale, przecież, kiedy,
kiyrpce – obuwie góralskie,
klep – górna część cepów, drewniana opaska uszczelniająca dno wewnątrz beczki,
kłapać – kukać, mówić po próżnicy,
kłobucek – okrągły czarny kapelusz góralski,
knop – tkacz,
kolusecki – kółeczka,
komin – odstająca od ściany górna, szeroka część pieca,
konewa – naczynie drewniane z uchem do zlewania mleka,
koperwas – roślina, z której robiono żółtą farbę,
kosor – zagroda dla owiec,
krapowe – haftowane, zdobione,
krasa – uroda, jajka, pisanki,
kręgaluszek – krogulec, jastrząb,
kruciki – małe kruki,
kryntorz – łgarz, cygan, zwodziciel,
kuca – drewniana budowla na hali, w której gospodarza mieszka wraz z inwentarzem,
kuciarawy – brudny, zaniedbany,
kulicek – kołek,
kurnuty – owce bezrogie,
kuwać – kuć,
kómora – spiżarnia, lecz nie na żywność,
lelija, leluja – kwiat górski często używany jako motyw zdobniczy,
leśny – gajowy,
leśnica – wieś o czarnej ziemi a nieżyznej,
leżeć na piwnicy – spać na : sianie pod dachem nad piwnicą zrobioną w stoku zbocza; łużku stojącym nad wejściem do piwnicy znajdującej się pod kuchnią,
lubi mi się – podoba mi się,
lutuje go – współczuje,
ławka – mostek, kładka,
łoni – zeszłego roku,
łućka – łączka,
łupać – pękać, odbijać,
łykowiny – korzenie świerku lub sosny służące do wyplatania koszyków lub spód kory wierzby albo lipy w postaci pasemek do podwiązywania szczepków,
maj – matka,
miłosierdzi – pośladki wraz z łonem,
miech – worek, także skórzany,
miechorz – złodziej rabujący, mieć ciele na żłobie – ciele pozostaje w stajni a nie idzie na pastwisko z krowami,
mierzi mie – obrzydło mi, gnębi mnie,
miesioncek – księżyc,
miysać sje – spęd owiec różnych gospodarzy przed redykiem,
miysopust – karnawał,
młaka – łąka kwaśna, grzęzawisko,
motać – nawijać, plątać,
motkować – nawijać nici na szpulki,
motowidło – przyrząd służący do motkowania,
morzenie – ból brzucha, ciągoty,
muzycka z włoskiego orzecha – rodzaj bąka z orzecha i nitki,
muzyka – zabawa, granie,
mycka – czapka,
na dół wodom posły – pomarły,
naloz – znalazł,
nałożyć pełną szyje korali – otrzymać jako wiano wiele sznurów prawdziwych korali dla upiększenia i bogactwa, na nakłacie – zapalcie ogień,
nawijać – nawracać końmi przy orce,
nazynie – nawróci (owce, krowy),
nikiej – jakby,
niek się ku mnie znajduje – niech ze mną stanie do tańca,
ni mogem się namiłować – czegoś ciągle mi mało,
nuta – melodia, pieśń,
u’odcakuje – oczekuje,
u’oblig – zarzut, przezwisko,
u’obuć na inom – zmienić melodię lub temat rozmowy,
u’obyrtać się – kręcić w kółeczko w tańcu; odwrócić się nagle; obejrzeć się za siebie; wyobyrtać dziewczynę – wyobłapiać,
u’ocedzorka – deska z otworami służąca do cedzenia ziemniaków,
u’ocierek – okocek słomy, złożony z 5 snopków związany w środku i u góry„w głowie”,
u’ojby – choćby,
u’ojcuzna u’okuto zielazem – uprzemysłowiona,
u’oscypek – owczy ser,
u’otawa – łąka koniczyny w osiem dni po skoszeniu,
u’owcorek – pasterz młody,
u’owcorz – pasterz , pomocnik bacy,
u’ozyna – krzak jerzyny, owoc czarny zwie się tutaj boligłową,
u’oźloz – rozkroczył się, nie może się podnieść, potargało się ubranie,
palica – sękata gałąź do podpierania lub obrony,
pasieka – wyrąb w lesie, dawniej wyłącznie dla pszczół,
piprzyna – leśna trawa ulubiona przez owce, kwitnie różowo,
piscale – kości,
pisceć – grać na piszczałce,
pisiaste – zdobione, kolorowe,
piyc kluski – prażyć kluski zwane prażuchami zazwyczaj z mąki żytniej,
piykarnia – część pieca przeznaczona do wypieku chleba,
piwnica – jama skalna, grota zbójnicka,
pleć – pielić, pielenienka, pieleneczka,
plekać – karmić piersią, pielęgnować
plekaniec – niemowlę,
plosso – staw, jezioro,
płachta – chustka gruba do okrycia,
płony – słaby, pusty, nieurodzajny, chłopiec lekkomyślny,
pobierać się na zbój – uprawiać zbójnictwo,
podoba – ładny, ten który mi się podoba,
podpis – znak,
pogonic – pomocnik przy oraniu,
pojmy – chodźmy,
pokiel – dopóki,
pokrykuje – pobekuje,
pokusica – rosół, człowiek namawiający do złego,
polana – mała okolona lasem hala,
pompek – pączek,
pominować – opuścić, zniszczyć,
pomykaj – posuń się,
popar się – popatrz się,
posedł po słuzbie – poszedł po pracy najemnej,
postrzód – na środku,
potułac – włóczęga, pijak,
powązka – materiał do wyrobu czepców,
powilczata – kura zachowująca się jak kogut,
precki – daleko,
próźna drabina – drabina w stajni nad żłobem bez siana,
przycupić – złapać, przydusić,
przydzioł – przedział na głowie, suche, świerkowe gałęzie zwane trzeska,
przyłóg – pole zaniedbane,
przywory – przywary, zamek do drzwi,
ptosek ptoska dziergnie – ptasie zaloty,
puciera – naczynie drewniane, dłubane do przechowywania słoniny, bryndzy, a także pozostałość z mleka po sporządzeniu serów,
pytać – prosić, zapraszać,
radować się komuś – zależeć na kimś,
rokitecka drobno – drobna krzewina,
rosiczka – bardzo drobny deszcz, prawie mgła,
rozmaryjon – asparagus,
roztoka – kotlina górska,
roztomiła – najulubieńsza, najmilsza,
rozwórka – drążek łączący tył wozu z przodem,
rubie – rąbie,
ruby – gruby,
rukować – iść do wojska (germanizm),
rykać – rżeć,
ryktar – nauczyciel,
ryktujom – ćwiczą,
ryse konie – pstrokaty, ciemny w żółte plamy,
rzeciazka – rzetozka – ćwiernicek – łańcuszek używany przy wozie, a także drzewo rosnące tuż nad wodą,
sałas – budowla z grubych gałęzi lub drzew, gdzie mieszkają pasterze,
sakolnecki – sakramencki,
saperatka – druga żona,
scyrkać – dzwonić, brzęczeć,
scyry – pusty, pole bez drzew i krzewów, szczery,
sekucyjo – sekwestracja,
sicie – sitowie; siatki w młynku do zboża,
simel – siwy koń,
siwe odzionecko – siwy mundur wojskowy armii austriackiej,
sieje się woda – płytka woda w potoku,
siumny – sążnisty, wielki,
siustać – tańczyć siustanego (taniec górali żywieckich z charakterystycznym posuwaniem nogi o podłogę),
skalany – skalny,
skrzypić – skrzypirzyć - skąpiec,
skopiec – naczynie drewniane służące do udoju,
sozacyć się – puszczać się,
skroś – przez,
skrować – kroić,
słowin – słowik,
słożyć – dać, zdjąć z wozu do stodoły,
smaty – stare podarte ubranie,
smutna mama – teściowa,
smyrecek – mały smrek,
sołtys – wójt, wysokie buty,
sporządzić się – dokonać testamentu, pożegnać się ze światem,
sprzylegać się – spać z parobkiem, mieć z nim dziecko,
srokaty – pstry, pokręcony, krzywy,
statek – narzędzie służące do wyrobu serów,
sto hromów – sto piorunów,
stokłosa – płone ziarno owsiane,
stolica – ława wbita ukośnie w kącie izby umieszczona wysoko, na niej siedząc grała kapela,
góralska, strażnicy – dawniej celnicy austriaccy,
stroić się – przygotować się do bitki,
stryk – stryj,
styrać się – przeżyć wiele wędrując od wsi do wsi,
suchaj – siuchaj – kochanek,
swacia – teściowa,
swornica – otwór w wozie gdzie wkłada się rozworę; żelazny kołek do wozu,
syndziołak – ten który robi gonty; gwóźdź do gontów,
szalem – szaleje,
śkurlutka – tłusta owieczka,
śmiótł – zjadł,
śni – z niej,
śnice – płozy do sań,
śwarna – dorodna,
świdrowaty – zezowaty, zniekształcony,
świetlica – izba gościnna,
Śrubita – góra, nazwa hali i jaskini,
talarek - okrągły plasterek ziemniaka, moneta, plamy na sierści konia,
taliańska ziemia – Włochy,
ta z tela – z tamtąd,
ta dziewcyna swoji cnoty – dziewica ,
torba – miech, skórzany wór,
towarzyska – przyjaciółka,
tragarzec – rodzaj taczek,
trawnicek – mała łąka,
trumna mazurkowa – wybijana, rzeźbiona,
trześnia – czereśnia,
tulejowy – tiulowy czepek, owalny kształt,
tu z tela – stąd,
twoje życie na najwyzsym bucku – na szubienicy,
tyrole – tłuste, czerwone krowy z Orawy,
ujno – żona wuja lub śmierć,
uścionki – onuce,
uwieść – wyprowadzić w pole, pozbawić panieństwa,
uwroć – wrotycz : roślina używana do wypędzania pcheł z pościeli; kawałek ziemi zatrawiony, przeznaczony na dojazd do pola, brzeg drogi polnej porośnięty trawą,
wadowskie – wadowickie,
Wałach – pasterz wałaski,
wartko – prędko,
wdycki – zawsze,
wele – wedle, w koło,
wić – elastyczny korzeń służący do wiązania części koszaru, używany miast łańcucha do pługa,
wiamy – wiemy,
wierbak – wierzba,
winiosek – wianek,
winohrady – ogrody winne,
wodzić – prowadzić, przewodzić,
wolać sie – walić się, przewracać; toczyć się z góry jak kamień,
wonio – pachnie,
wródze sie – wróć się,
wybierać wzory – udawać, że się nam ktoś podoba,
wyblyskać – wytrzeszczać oczy, wybić ręką (dać klapsa),
wycupiać się – przytupywać, skakać jak głupi,
wyjały – wyjęty,
wyobierać – obrać drzewo z owoców,
wyrko – prymitywna prycza znajdująca się nad stajnią,
wyrymba – wyrąb,
wystawa – ubiór, wygląd, strój,
wysturzyć – wypchnąć,
wywieść – wyprowadzić, spłatać figla,
wywieść z wianka – pozbawić cnoty,
wywijać sie – kręcić się; wywinąć z opresji; uciec z celu myśliwemu,
wyzdradzać – donieść, zdradzić kogoś,
wyzuć – zdjąć buty,
zabacuje – pożałuje, zapomina,
zabawiać się – bywać gdzieś długo,
zabirać się – iść z kimś,
zaciety – wbity,
zadek – tył wszystkich rzeczy i istot,
zakisiec – gnuśnieć,
zaloć gorzołkom ocy – upić się do utraty przytomności,
zamiłować się – zakochać się,
zapar się – zamknąć drzwi od wewnątrz; zaprzeć się czegoś; stawić opór,
zbroja – uprząż na konia, rząd,
zbiyraj – oszczędzać,
zbójować – przystać do zbójeckiej gromady,
zdać się – zdawać się,
zedrzystać się – mieć biegunkę,
zgrzypica – kobieta o skrzeczącym głosie,
zieleźno fabryka – huta żelaza,
zielono zagroda – podwórze wraz z sadem i domem,
zimno matka – patrz smutna mama,
zjenak – sjenak – zdjęłam,
złoty warkocek – wg opisu Fdelaveaux góralki nosiły warkocze spięte złotym, srebrnym lub cynowym sznurkiem,
zmyrchany – zmierzwiony, w nieładzie,
zogówek – mała poduszka wypchana przeważnie kłączami,
zolyty – zaloty,
zufały – zuchwały,
zwidzieć się – spodobać,
że uroda w tobie – że jesteś urodziwy,

Strona została stworzona przez Damiana Chałupnika.
Źródła: internet, książki, zdjęcia, widokówki.
 
Dzisiaj stronę odwiedziło już 6 odwiedzający (17 wejścia) tutaj!
Ta strona internetowa została utworzona bezpłatnie pod adresem Stronygratis.pl. Czy chcesz też mieć własną stronę internetową?
Darmowa rejestracja