Park Żywiecki

Miejsce spacerów, wypoczynku i zadumy. Obecnie zlokali­zowany w centrum miasta. Dawniej, w chwili gdy powstawał był na jego peryferiach. Ale wówczas nie był to park lecz ogród zamkowy, a gdy Habsburgowie wybudowali swoją rezydencję -ogród pałacowy, służący wyłącznie mieszkańcom pałacu i jego gościom, chociaż w okresie międzywojennym co zacniejsi oby­watele miasta mogli wejść do ogrodu za specjalną przepustką. W 1945 roku gdy dobra Habsburgów przeszły na własność pań­stwa, dawny ogród zamkowy stał się zabytkowym parkiem miej­skim. Pałac przeznaczono na siedzibę szkoły leśnej, a w starym zamku do chwili rozpoczęcia jego remontu i konserwacji były mieszkania i pomieszczenia dla niektórych instytucji jak Archi­wum Powiatowe, zarządy powiatowe ZMW i ZMS, Powiatowa Poradnia Pracy Kulturalno Oświatowej itp. W oficynach zamko­wych gospodarzyła dyrekcja szkoły leśnej, której miasto zleciło również opiekę nad zabytkowym parkiem. Do końca lat 40. w południowo zachodniej części parku czynne były szklarnie i ogród warzywny. Obecnie na jego miejscu zlokalizowane jest Osiedle Parkowe.

Park powstał na pewno w okresie gdy dobra żywieckie na­leżały do królewskiej rodziny Wazów, ale nie jest wykluczone, że wcześniej - jeszcze za Komorowskich chociaż nie ma na to dowodów. W XVIII wieku ogród zamkowy znajdował się w znacznym oddaleniu od zamku, gdyż ten otaczały umocnienia obronne i różne zabudowania gospodarcze. W 1712 roku ogród przebudowany został na modę włoską, w 1715 roku powstała oranżeria, a w 1720 roku uruchomiono fontannę. Ogród zdobiło wówczas kilkanaście posągów kamiennych przedstawiających postacie mitologiczne. Wodę do ogrodu sprowadzono młynówką i drewnianymi rurami, napędzaną wysokim kołem. Z końca XVIII wieku pochodzi altana na wyspie zbudowana na wzór domku chińskiego.

Obecny charakter ogrodu powstał w I połowie XIX wieku i jest dziełem Adama Wielopolskiego i jego ogrodnika Jana Mer-ka. To on sprowadzał liczne odmiany egzotycznych drzew i krzewów, które do dziś budzą zachwyt botaników i spacerowi­czów szczególnie ze względu na swą kolorystykę.

Habsburgowie powiększyli park w kierunku zachodnim i po­łudniowym. Przed frontem pałacu powstała rozległa polana, na południu basen z fontanną i pergole. Drewniane mostki na mły­nówce zastąpione zostały kamiennymi. Na dziedzińcu między starym, a nowym zamkiem powstała ozdobna studnia wykonaw­stwa rzemieślnika żywieckiego Juliana Rybarskiego.

W obecnym otoczeniu parku o powierzchni 26 ha oprócz starego zamku i pałacu znajdują się: boisko do piłki nożnej i siat­kówki, budynek WKU - dawniej oranżeria, mieszkania i garaże, sklep w dawnej lodowni, zabudowania Straży Granicznej wraz z basenem - dawna kosciarnia, chylący się ku upadkowi plac zabaw dla dzieci i Osiedle Parkowe - wzniesione w latach 50. i 60. na terenie szklarni i ogrodu warzywnego.

Żywiecki park uznany został za obiekt zabytkowy. Z tego względu na wszelkich poczynaniach remontowych i renowacyj­nych trzyma przysłowiową rękę wojewódzki konserwator zabyt­ków. Park jest też oczkiem w głowie władz miasta i większości jego mieszkańców. Pomimo to ulega on stopniowej degradacji, szczególnie w oczach tych którzy pamiętają go jeszcze z cza­sów przedwojennych.

Profesor biologii w żywieckim LO Henryk Żywotko dokonał inwentaryzacji i opisania egzotycznych drzew w parku. (Patrz: Henryk Żywotko. Przewodnik. Drzewa zabytkowego parku ży­wieckiego Habsburgów).

W latach 80. i 90. opiekę nad parkiem przejął Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego.

Od roku 1995 parkiem administruje Zespół Zamkowo Par­kowy, z nie najlepszym skutkiem.

Drzewostan parku można podzielić na 2 grupy wiekowe:

- drzewa stare liczące od 200 - 360 lat uznane za pomniki przyrody, zgrupowane w pobliżu zamku, są pozostałością po nasadzeniach Wielopolskich i drzewa młodsze liczące od 60 do 100 lat rozmieszczone po reszcie parku, posadzone przez Habsburgów i całkiem młode nasadzenia dokonane przez wła­dze miasta po wojnie.

Park powstał na dawnej dąbrowie łęgowej, ispie czyli tere­nie często zalewanym przez rzekę Koszarawę. W nowszych czasach wylewy uregulowanej rzeki są sporadyczne i parkowi w zasadzie nie zagrażają.

Powierzchnia parku wynosi 26 ha. Przez park przepływa młynówka czerpiąca wodę z Koszarawy za ujęcia na jazie w Świnnej.

W parku rośnie około 5086 starych drzew z pominięciem młodych nasadzeń i samosiewów. Drzew liściastych rośnie tu 4445 okazów, a iglastych 641. Najstarszym i najgrubszym drze­wem w parku jest dąb szypułkowy (quercus robur) 5 metrów ob­wodu, 360 lat.

Zwiedzanie parku rozpoczniemy spod Pałacu Habsburgów. Proponujemy ruch okrężny z godnie z ruchem wskazówek ze­gara. Koniecznie należy zatrzymać się przy domku chińskim